Sezaryen doğum sonrası iyileşme

Sezaryen acil durumlarda yapıldığında hayat kurtarıcı bir operasyon olarak kabul edilir. Diğer yandan Dünya Sağlık Örgütü sezaryeni herhangi bir sebep olmadan yapılması durumunda gereksiz bir cerrahi işlem olarak görmektedir. Vajinal doğumdan farklı olarak daha çok riskin olduğu büyük bir karın ameliyatıdır ve iyileşme süresi bir kadından diğerine değişebilir.

Sezaryen doğumdan 4 saat sonra yürüyüş başlayabilir. Sezaryen sonrası günde en az 4 kez, 5-10 dakika süren yürüyüşler önerilir. Sezaryen ameliyatınız sırasında, büyüyen rahminizi destekleyen ve hamileliğinizle zaten zayıflamış olan büyük karın kasları ve onları saran fasya adı verilen dokular kesilerek tekrar birbirine dikilir. Bu, hareket ederken ve bir şeyleri kaldırırken ekstra özen göstermeniz gerektiği anlamına gelir. Yürüyüşün erken başlanması, daha hızlı bağırsak iyileşmesi ve ileus (barsak tıkanıklığı) ve venöz trombozda (pıhtı atma) azalma ile ilişkilendirilmiştir.

Sezaryenle doğumdan sonra erken sıvı veya gıda alımı iyi tolere edilir ve bağırsak hareketine geçme zamanı veya mide bulantısı, kusma, paralitik ileus veya analjezik kullanım sıklığı üzerinde herhangi bir olumsuz etkiye sahip değildir. Erken oral alım, gastrokolik refleksi uyararak bağırsak fonksiyonunun geri dönüşünü artırabilir. Bu nedenle operasyondan 6 saat sonra oral alım sıvı gıda ile başlayabilir. Bununla birlikte, günde en az üç kez en az 15 dakika sakız çiğnemek ameliyat sonrası gastrointestinal iyileşmeyi hızlandırıyor gibi görünmektedir.

Cinsel aktivite için genellikle 6 hafta beklenmesi önerilir. Doğum kontrol planları hamilelik sırasında tartışılmalı ve hastaneden ayrılmadan önce hekiminizle planlama yapmanız daha iyi olacaktır.

İyileşmem sırasında beni ne bekliyor?

Öncelikle sakin olun, vücudunuzun iyileşmesi için zamana ihtiyacı var. Tüm cerrahi operasyonlarda olduğu gibi eskiye dönmek için dinlenmeye ve yeterli miktarda sağlıklı besin tüketmeye ihtiyacınız var. Her şeyi kendiniz kontrol etmekten vazgeçin. Bu dönem hem bebeğe hem de yeni hayatınıza alıştığınız hayatınızın en heyecan verici dönemi. Eşinizden, ailenizden, büyük çocuklarınızdan, arkadaşlarınızdan veya ücretli yardımcılardan günlük işler ve ihtiyaçlarınız ile ilgili ekstra yardım isteyin. Bu planlamayı doğum öncesi yapmanız daha mantıklı bir davranış olacaktır.

Gebelik ve sezaryen sürecinde karın kasları önemli ölçüde zayıfladığından, çok ağır herhangi bir şeyi kaldırmak, gelecekte sırt ve karın kas problemlerine neden olabilir. Genelde günlük pratikte bebekten daha ağır şeylerin kaldırılması önerilmez.

Çömelme pozisyonunda iken ağır kaldırmak, karın içi basıncında en büyük artışı sağlar. Bu aktiviteler, yara iyileşmesinin ilk bir ila iki haftasında muhtemelen en aza indirilmelidir. Karın ameliyatını takiben dört ila altı hafta boyunca hastaların zeminden 6 kg’dan fazla kaldırmaktan kaçınmasını önerilmektedir.

Bir süre araba kullanamayacaksınız. Yasal olarak izniniz olsa bile, vücudunuz, normalde yaptığınız kadar hızlı tepki vermenize izin verecek kadar iyileşmediğini düşünüyorsanız araba kullanmayı erteleyin. Bununla birlikte, ağır sedatif ağrı kesiciler aldıysanız dikkat dağınıklığına neden olabileceği için araba kullanmayın.

Giysilerde nelere dikkat etmem gerekiyor?

Dikiş hattında tam iyileşme olana kadar (tahminen 10 gün) iç çamaşırınızın dikiş hattının üstünde kalmasına özen gösterin. İç çamaşırınız bol ve pamuklu olsun ve gün içerisinde sık sık değiştirin. Nemli ve ıslak iç çamaşırları dikiş bölgesine yakınlık nedeniyle enfeksiyona neden olabilir. Kullandığınız pedlerinde sık değiştirilmesi (neredeyse ilk 10 gün 3-4 saatte bir) gerekmektedir.

Korse kullanımına karşı yaygın inanış, sezaryen sonrası korse kullanımının doğum sonrası kasların toplanmasını ve yağların erimesini hızlandırdığıdır. Oysa bu inanış gerçek değildir, korse kullanımının kadınlara geçici olarak kendini iyi hissetmenin dışında ek bir faydası yoktur. Karın bölgesinde kalıcı düzelme isteyen kadınlar hekimlerinin onayını aldıktan sonra düzenli egzersiz programları ve diyetisyen desteği ile doğru beslenmeden teknikleri ile bu bölgedeki yağlardan kurtulabilirler. Bu dönem hayatınızın en unutulmaz anı, bunu geçici korkular ile bulandırmamanızı tavsiye ederim.

Yara bakımı

Temiz bir cerrahi yarada, epitelizasyon tipik olarak ameliyattan 48 saat sonra gerçekleşir. Yüzeysel epitel tabakası, bakteri ve diğer yabancı cisimler için bir bariyer oluşturur; ancak çok incedir, kolayca travmatize olur ve çok az gerilme yeteneği vardır.

Sargınız yaranızın iyileştirici ortamını korumaya yardımcı olur, bu nedenle size tavsiye edilen güne kadar onu çıkarmaya kalkışmayın. Standart bir sezaryen operasyonunda sargı 24 saat sonra açılarak, enfeksiyon açısından kontrol edildikten sonra tekrar kapatılmaz. Sargınız çıkarıldıktan sonra, alanı normal şekilde temizleyip kurutabilmelisiniz. Taburculuk sonrası hekiminiz özel bir riskten bahsetmediyse bölgeyi enfeksiyondan uzak tutmaya yardımcı olmak için operasyondan 48 saat sonra her gün banyo veya duş önerilir. Duşları ayakta almaya özen gösterin. Dikişin suya temas etmesi tehlikeli değildir, ıslak veya nemli bırakmak ise riskli olabilir, o nedenle saç kurutma makinesi yardımıyla dikişinizi kurulayabilirsiniz.

Dikişlerimin alınması gerekecek mi?

Çoğu yara, kendiliğinden yok olan dikişler kullanılarak kapatılır, bu nedenle çıkarılmasına gerek kalmaz. Bazı durumlarda, hekim tercihi ile alınabilen dikişler kullanılabilir ve bunlar genellikle ameliyatınızdan 7-10 gün sonra hekiminiz tarafından alınır. Halk arasında ‘doktor beni lazer ile dikti’ sözü tamamen bir hayal ürünüdür, sezaryende lazer kullanılmaz ancak kadın doğum hekimleri ve cerrahi ekip çoğu zaman dikiş ipleri net görülmeyecek şekilde cildi kapatırlar, hastalarda ip kullanılmadan dikildi zanneder.

Sezaryen sonrası ne tür sorunlar olabilir?

Ağrı

Belli bir miktar ağrı beklenebilir, ancak bu genellikle ya hastanenizin size sağlayacağı ya da satın almanızı tavsiye ettiği ağrı kesiciler tarafından kontrol edilebilir. Sigara içenlerde ve operasyon öncesi anksiyete uzamış ağrının sebepleri arasındadır. Bununla birlikte, şiddeti giderek artan ağrılar antibiyotik tedavisine ihtiyaç duyabileceğiniz bir enfeksiyonu gösterebilir. Ağrınızın arttığını fark ederseniz, hemen ebeniz, aile doktorunuz veya doğum hekiminizle konuşmalısınız.

Zayıf karın kuvveti

Bunun nedeni sezaryen ameliyatınız sırasında kopan ve hareket eden karın kaslarının güçsüzlüğüdür. Karın kaslarınızı dik oturmak için kullanmaktan kaçınmalı ve bunun yerine yan tarafınıza dönerek, ellerinizden destek alarak oturmalısınız.

Bir fizyoterapist, bu alanı güçlendirmek için size uygun egzersiz türlerine rehberlik edebilir. İyileşme sürecinde ebenize veya doktorunuza egzersiz yapmaya ne zaman başlamanızın tavsiye edildiğini ve herkesin iyileşmesi kişisel olduğu için hangi egzersizlerin başlamak için en iyisi olduğunu sorun.

Yara enfeksiyonu

Bunun güzel bir konu olmadığını biliyorum, ancak yara enfeksiyonlarını anlamak ve bir enfeksiyonun ne zaman başladığını nasıl anlayacağınızı öğrenmeniz iyileşmeniz için çok önemli. Sezaryen sonrası yara yerinde enfeksiyon düşündüğünüzden daha yaygındır. Bununla birlikte, cilt altında kan pıhtısı birikmesi (hematom), sıvı birikmesi (seroma) veya cilt altındaki dikişlerde açılma (dehisens) da gelişebilir. Genelde operasyondan 4-7 gün sonra başlar. Erken dönemde fark edildiğinde nispeten daha kolay tedavi edilebilir. Bununla birlikte, enfeksiyonu her zaman dışardan “görmediğiniz” için hangi bulgularda enfeksiyondan şüphelenilmesi gerektiğini bilmek önemlidir.

• Yaradan kan veya sarı sıvı sızması, özellikle de kokuyorsa bu durum enfeksiyon açısından hemen değerlendirilmelidir.
• Ameliyat sonrasında ağrı beklenen bir bulgu olmakla beraber genel olarak her geçen gün ağrı şiddetinde artış değil, azalma olmalıdır. Dikiş hattında artan ağrı durumu vücudunuzun sizi bir soruna karşı uyarma yolu olabilir.
• Özellikle emzirme sırasında veya iş güç işlerini biraz abarttıysanız, kanamada artış normal olabilir, ancak pedlerin arasından ya da içinde büyük pıhtılar bulunan kanama normal değildir. Artan kanama rahim içi bir enfeksiyonun habercisi olabilir.
• Dikiş hattı ve etrafında artan koku ve kızarıklık da yara yerinde enfeksiyonun habercisi olabilir. Bu gibi durumlarda ebeniz, aile doktorunuz veya doğum hekiminizle bir an önce iletişime geçin.

Obezite, koryoamnionit (plasenta ve zarlar enfeksiyon), kan transfüzyonu, kan sulandırıcı ilaç almak, alkol ve sigara kullanımı, diyabet, kötü koşullarda yaşamak, yara bakımının özensiz olması gibi durumlarda enfeksiyon riski artar. Bununla birlikte, acil yapılan plansız sezaryenler ve doğumun 2. evresinde yani açılmanın ilerlediği zamanlarda yapılan sezaryenler de enfeksiyon riski daha yüksektir. Bu risklere sahip hastaların yara bakımında daha özenli olması gerekir.

DOÇ.DR.BERİL GÜRLEK’TEN SON NOTLAR..

Büyük bir ameliyat olduğundan sezaryen sonrası iyileşmek beklediğinizden daha uzun sürebilir. Kendinize nasıl bakacağınızı ve herhangi bir uyarı işaretini nasıl ele alacağınızı bilmek, doğum sonrası deneyiminizi iyileştirebilir ve yaşam kalitenizi optimize edebilir. Ayrıntılı bilgi için mutlaka hekiminize danışın.

Doç. Dr. Beril Gürlek