DİSMENORE

Dismenore (ağrılı adet görme/adet sancısı), uterus (rahim) kasılmalarının neden olduğu ağrılı adet dönemleri için kullanılan tıbbi bir terimdir. Sigara içmek, adet döneminde alkol kullanmak, fazla kilolu olmak, 11 yaşından önce adet görmeye başlamak ve gebe kalmamış olmak adetlerin sancılı olma ihtimalini arttırır.
İki tür dismenore vardır: Primer ve sekonder.
Primer (birincil) dismenore, tekrarlayan ancak fizyolojik adet ağrısı anlamına gelirken, sekonder (ikincil) dismenore üreme sistemi bozukluklarından kaynaklanan adet sancısıdır. Her ikisi de tedavi edilebilir.

Primer dismenore, her siklus ortaya çıkan (tekrarlayan) ve başka hastalıklardan kaynaklanmayan yaygın adet kramplarının adıdır. İlk adet döneminde başlar ve menapoza kadar genellikle devam eder. Ağrı genellikle adetinizin başlamasından bir veya iki gün önce veya kanama gerçekten başladığında başlar. Alt karın, sırt veya uyluk bölgelerinde hafiften şiddetliye kadar değişen şiddette ağrı hissedebilirsiniz. Ağrı tipik olarak 12 ila 72 saat sürebilir ve mide bulantısı, kusma, yorgunluk ve hatta ishal gibi başka semptomlarınız olabilir. Yaygın adet krampları yaşlandıkça daha az ağrılı hale gelebilir ve gebeliğiniz ve emzirme döneminde tamamen durabilir.

Kadın üreme organlarınızda bir sorun, kitle veya enfeksiyon gibi nedenlerle ağrılı adet dönemleriniz varsa buna sekonder dismenore denir. Sekonder dismenoreden kaynaklanan ağrı genellikle adet döngüsünde daha erken başlar ve tipik adet sancısından daha uzun sürer. Ağrı hayatın ilerleyen yaşlarında başlar. Sekonder dismenoresi olan kadınlar ‘Daha önce böyle ağrılı adet olmazdım, son zamanlarda başladı’ şeklinde ifade verirler. Genelde mide bulantısı, kusma, yorgunluk veya ishal olmaz. Genellikle bu ağrının nedeni endometriozis veya pelvik enfeksiyon gibi sık karşılaşılan jinekolojik hastalıklardır.

Adette ağrı nasıl oluşur?

Menstrüel kramplar, prostaglandin adı verilen ve vucüdmuzda üretilen bir kimyasalın rahimi kastığında meydana gelir. Bebeğin içerisinde büyüdüğü, kastan oluşan bir organ olan rahim, adet döngümüz boyunca kasılır ve içindeki kanın dışarı akmasını sağlar. Rahim çok güçlü bir şekilde kasılırsa, yakındaki kan damarlarına baskı yaparak kas dokusuna oksijenle beslenmesini kesebilir.Bu durumda, kasın bir kısmı oksijen kaynağını kısa süreliğine kaybettiğinde ağrı hissedersiniz.

Dismenorenin belirtileri nelerdir?

Şiddeti ve tipi kişiden kişiye değişmekle beraber adet gören kadınlarda ortaya çıkan dismenorenin en yaygın belirtileri alt karın bölgesinde kramp, alt karın bölgesinde ağrı, bel ağrısı,bacaklardan aşağı yayılan ağrı, mide bulantısı, kusma, ishal, yorgunluk, zayıflık, bayılma ve baş ağrısıdır.
UYARI: Dismenore semptomları, başka durumlar veya tıbbi problemler ile beraber görünebilir. Doğru tanı için daima sağlık uzmanınıza danışın.

Dismenoreye nedenleri nelerdir?

Primer dismenoresi olan kadınlarda altta yatan bir neden olmadan adetler sancılı geçer. Sekonder dismenorede ise , çoğu zaman endometriozis (rahimin iç dokusunun rahim dışında olması), adenomyozis (rahimin iç dokusunun rahim kasları içinde olması), pelvik inflamatuar hastalık (rahimden başlayan ve rahim dışına uzanan enfeksiyon hastalıkları), rahim fibroidleri (myom olarak adlandırılan iyi huylu rahim kası tümörleri), anormal gebelik (düşük, ektopik), rahim ağzında tıkanıklık (servikal stenoz), pelvik boşlukta enfeksiyon, tümörler veya polipler ağrıya neden olan durumları oluşturur.

Adet kramplarınızın normal olup olmadığı nasıl anlaşılır?

İki veya üç günden uzun süren şiddetli veya alışılmadık adet kramplarınız varsa, sağlık uzmanınızla iletişime geçin. Adet krampları tedavi edilebilir, bu nedenle kontrol edilmesi önemlidir.
Hekiminiz adet sancınızın altında yatan herhangi bir sebep olup olmadığını araştırmak için öncelikle ağrınızın özelliklerini ve eşlik eden şikayetlerinizi sorgular. Gerekli hallerde pelvik muayene yaparak genital organlarınız değerlendirilir. Eğer ilk muayene sonrasında, sekonder dismenore olabileceğini düşünürse ultrason ve manyetik rezonans (MR) gibi görüntüleme yöntemlerini kullanarak altta yatan nedenleri araştırmak isteyecektir. Bazı durumlarda hem tanı koymak hem de aynı anda tedavi etmek için laparoskopi ve histereskopi gibi cerrahi prosedürler de uygulanabilir.

Dismenore nasıl tedavi edilir?

• Dismenore için özel tedavi, sağlık uzmanınız tarafından yaşınız, genel sağlığınız, tıbbi geçmişiniz, ağrının şiddeti, nedeni ve tedaviden beklentilerinize göre düzenlenecektir. Örneğin ağrınız iş yerinde sosyal hayatınızı etkileyecek kadar sizi etkiliyorsa tedavi planlanabilir. Bununla birlikte daha önceki tedavilere cevabınız da tedavi yönteminin seçiminde önemlidir.
• Tedaviye önce en az yan etkisi olan yöntemlerle başlanır. En iyi rahatlama yolu kanama veya kramp başlar başlamaz hekiminizin önerdiği ağrı kesiciyi almaktır. Hastaların birçoğu ağrı kesicileri, adet düzensizliğine neden olduğu gerekçesi ile ilaç almaktan çekinirler. Ağrı kesiciler alındığı adette kanama miktarını herhangi bir olumsuz etkiye neden olmayak ölçüde azaltır ancak uzun dönemde gebe kalmayı engelleme yada adeti kesme gibi bir etkisi yoktur.
• Sırtınızın veya karnınızın alt kısmına bir ısıtma yastığı veya sıcak su şişesi yerleştirin (yanıklara dikkat). Yada sıcak banyo da yapabilirsiniz.
• Dinlenin.
• Protein ağırlıklı beslenerek, şeker ve kafein içeren gıdalardan kaçının.
• Sigara ve alkol içmekten kaçının.
• Belinize ve karnınıza masaj yapın.
• Düzenli egzersiz yapan kadınlarda adet ağrısı daha az olur. Krampları önlemeye yardımcı olmak için, egzersizi haftalık rutininizin bir parçası haline getirebilirsiniz.
• Bu adımlar ağrıyı hafifletmezse, sağlık uzmanınız size doğum kontrol hapları (oral kontraseptifler) başlayabilir. Doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda yumurtlama baskılandığı için daha az adet ağrısı olur.
• Yapılan değerlendirme, sekonder dismenoreniz olduğunu gösterirse yani ağrının bir nedeni bulunursa, doktorunuz ağrıya neden olan durumun tedavilerini sizinle tartışacaktır. Bu, doğum kontrol hapları, diğer ilaç türleri veya ameliyat anlamına gelebilir.

Adet sancıları hakkında sağlık uzmanınızla ne zaman iletişime geçmelisiniz?

Şiddetli kramplar bazı kadınların çalışmasını ve okula gitmesini engelleyebilir. Acı çekmenize ve hayatınızı askıya almanıza gerek yok. Ağrılı adet dönemleriniz varsa sağlık uzmanınızla iletişime geçin.
Adet dönemlerinizi ve ağrının en kötü olduğu günleri takip etmek faydalı olabilir, böylece eksiksiz bir özgeçmiş raporu hazırlayabilirsiniz. Baş ağrısı veya yoğun kanama gibi başka semptomlar fark ederseniz, bunları da takip etmelisiniz.
Hekiminiz size adet döneminizi ne zaman almaya başladığınız, ne kadar sürdüğünü, cinsel olarak aktif olup olmadığınızı, ailenizdeki diğer kadınların adet dönemlerinde sorun yaşayıp yaşamadıklarını ve daha önce ne tür tedavileri denemiş olabileceğinizi soracaktır. Bu sorulara verdiğiniz cevaplar hekimizin tanıya yaklaşmasını sağlayacaktır.

Doç.Dr.Beril Gürlek’ten son notlar..

Çoğu zaman adet görmek kadar adette ağrı çekmekte normaldir ancak nadirde olsa altta yatan bir hastalığın bulgusu da olabilir. Kramplar yaşayabilirsiniz, ancak onlarla sessizce acı çekmeniz gerekmez. Ağrılı dönemleri daha az ağrılı hale getirmenin yolları vardır. Hekimizle ağrılı adet döngüleriniz hakkında konuşmaktan çekinmeyin. Ziyaretinizden önce cevaplanmasını istediğiniz soruları yazın. Soru sormanıza ve hekimizin size ne söylediğini hatırlamanıza yardımcı olması için yanınızda birini getirin. Hekiminizin, yeni ilaçların, tedavilerin veya testlerin adlarını ve size verdiği yeni talimatları not edin yada etmesini isteyin. Son olarak kontrol tarihlerini kaçırmayın.

Doç. Dr. Beril Gürlek