Menapoz sürecinde bilmeniz gerekenler

Klimakterik olarak da bilinen menapoz süreci artık adet kanamalarınızın kesildiği ve yumurtalıklarınızın fonksiyonlarını kaybetmeye başladığı fizyolojik bir süreçtir. Bu dönemin başlaması farklı ruh hallerine sebep olsa da bunun normal olduğunu bilmek ve sağlıklı bir dönem geçirmek için hazırlık yapmak en önemli aşamadır. Bu bölümde menapoz süreci ile ilgili önemli bilgiler paylaşılmaktadır.

Menopoz nedir?

Menopoz, hayatınızda adet dönemlerini doğal olarak bıraktığınız zamandır. Menopoz, yumurtalıkların kadınlık hormonu olan östrojeni üretmeyi bıraktığı dönemdir. Östrojen, adet döngüsünü kontrol eden ve yumurtalıklardan salgılanan bir hormondur. Menopoz, üreme yıllarının sonunu işaret eder. Kadınların menopoza girdiği yaş ortalama 51’dir.

Perimenopoz nedir?

Menopoza giden yıllara perimenopoz denir. 30’lu ve 40’lı yaşlarınızdan itibaren yumurtalıkların ürettiği östrojen miktarı dalgalanmaya başlar. En sık perimenopoz belirtisi, eski döngülerinize kıyasla adet döngüsünde uzama yada kısalmadır. Adet dönemleriniz gecikmeye başlayabilir. Adet kanınızın miktarı daha az veya daha yoğun hale gelebilir. Perimenopoz sırasında adet kanamasının değişmesi normal olsa da, yine de bu durumu hekiminize bildirmelisiniz. Çünkü nadirde olsa anormal kanama bir problemin habercisi olabilir.

Adet döngüsü değişikliklerinin yanı sıra, perimenopoz sırasında başka hangi belirti ve semptomlar ortaya çıkabilir?

Bazı kadınlarda hafif birkaç semptom dışında perimenopoz semptomu yoktur. Diğerlerinin şiddetli olabilen birçok semptomu vardır. Yaygın görülen belirti ve semptomlar şunları içerir:

• Sıcak basmaları – Sıcak basmaları, vücudun üst kısmına ve yüze doğru yayılan ani bir ısı hissidir. Sıcak basmaları, birkaç saniyeden birkaç dakikaya veya bazen daha uzun sürebilir. Bazı kadınlarda ayda birkaç kez ateş basması görülür. Bazılarında günde birkaç kez bu hissi yaşar. Geceleri meydana gelen sıcak basmaları (gece terlemeleri) sizi uyandırabilir ve gün içinde kendinizi yorgun ve halsiz hissetmenize neden olabilir.
• Uyku sorunları – Uykusuzluk yaşayabilirsiniz (uykuya dalmakta güçlük çekebilirsiniz) veya normal saatinizden çok önce uyanabilirsiniz. Gece terlemeleri de uykunuzu bozabilir.
• Vajinal ve idrar yolu değişiklikleri – Östrojen seviyeleri düştükçe vajinanın dokusu daha ince, daha kuru ve daha az elastik hale gelebilir. Vajinal kuruluk seks sırasında ağrıya neden olabilir. Vajinal enfeksiyonlar da daha sık ortaya çıkabilir. Üretra yani idrar kesesinin cilde uzanan açıklığı kuruyabilir, iltihaplanabilir veya tahriş olabilir. Bu, daha sık idrara çıkmaya ve idrar yaparken acımaya neden olabilir ve idrar yolu enfeksiyonu riskini artırabilir.

Menopozdan sonra ne tür kemik değişiklikleri meydana gelebilir?

35 yaşından sonra az miktarda kemik kaybı hem erkekler hem de kadınlar için normaldir. Ancak menopozdan sonraki ilk 4-8 ​​yıl boyunca kadınlar kemiklerini daha hızlı kaybeder. Bu hızlı kayıp, östrojen seviyelerinin azalması nedeniyle oluşur. Çok fazla kemik kaybedilmesi, osteoporoz yani kemik erimesi riskini artırabilir. Osteoporoz, kemik kırılma riskini artırır. En sık kalça, bilek ve omurga kemikleri etkilenir.

Perimenopoz ve menopoz sırasında başka hangi sağlık problemlerinin riskleri artar?

Kadın yumurtalıklarının menopozdan önce ürettiği östrojen, kalp krizi ve felce karşı kadınları korur. Menopozdan sonra daha az östrojen yapıldığında, kadınlar bu korumanın çoğunu kaybeder. Orta yaş ayrıca, yüksek kolesterol seviyeleri, yüksek tansiyon ve fiziksel olarak hareketsizlik gibi kalp hastalığı için risk faktörlerinin daha yaygın olduğu zamandır. Tüm bu faktörler menopoz dönemindeki kadınlarda kalp krizi ve felç riskini artırır.

Hormon tedavisi nedir?

Hormon tedavisi, perimenopoz ve menopoz semptomlarının hafifletilmesine yardımcı olabilir. Hormon tedavisi, östrojen almak ve hiç histerektomi olmadıysanız ve hala bir rahminiz varsa, progestin adı verilen bir hormonu da östrojenle beraber almak anlamına gelir. Östrojen artı progestin bazen “kombine hormon tedavisi” veya kısaca “hormon tedavisi” olarak adlandırılır. Progestin almak, tek başına östrojen kullanıldığında ortaya çıkan rahim kanseri riskini azaltmaya yardımcı olur. Rahminiz yoksa östrojen progestin olmadan verilir.

Hormon tedavisi nasıl verilir?

Östrojen çeşitli şekillerde verilebilir. Sistemik dolaşıma karışan ağızdan alınan formlar, cilde uygulanan cilt yamaları, jeller ve spreyleri içerir. Progestin reçete edilirse, ayrı ayrı verilebilir veya östrojen ile birlikte aynı hap veya yama içinde verilebilir. Sistemik tedavi ile östrojen kan dolaşımına salınır ve ihtiyaç duyulan organlara ve dokulara gider. Yalnızca vajinal kuruluğu olan kadınlara vajinal halka, tablet veya krem ​​şeklinde “lokal” östrojen tedavisi verilebilir. Bu formlar vajinal dokuya küçük dozlarda östrojen salgılar.

Hormon tedavisinin faydaları nelerdir?

Sistemik östrojen tedavisinin (progestin ile veya progestin olmadan), sıcak basmaları ve gece terlemelerinin hafifletilmesi için en iyi tedavi olduğu gösterilmiştir. Hem sistemik hem de lokal östrojen tedavisi türleri vajinal kuruluğu rahatlatır. Sistemik östrojen, menopozun erken dönemlerinde ortaya çıkan kemik kaybına karşı koruma sağlar ve kalça ve omurga kırıklarının önlenmesine yardımcı olur. Kombine östrojen ve progestin tedavisi kolon kanseri riskini azaltabilir.

Hormon tedavisinin riskleri nelerdir?

Hormon tedavisi, belirli kanser türlerinin ve bazı hastalıkların riskini artırabilir:

Sadece östrojen tedavisi, rahim iç zarının (endometrium) büyümesine neden olur ve rahim kanseri riskini artırabilir.

Kombine hormon tedavisi, az da olsa artmış kalp krizi riski ile ilişkilidir. Bu risk yaşla, mevcut tıbbi durumlarla ve hormon tedavisine başlama zamanı ile ilgili olabilir.

Kombine hormon tedavisi ve sadece östrojen tedavisi, küçük bir artmış inme ve derin ven trombozu (DVT) riski ile ilişkilidir. Ağızdan alınmayan tedavi formlarının (bantlar, spreyler, halkalar ve diğerleri), ağızdan alınanlara göre derin ven trombozuna neden olma riski daha azdır. Kombine hormon tedavisi, az da olsa artmış meme kanseri riski ile ilişkilidir.

Progestin ile veya progestin olmadan östrojen tedavisine bağlı olarak safra kesesi hastalığı riskinde küçük bir artış vardır. Risk, oral tedavi biçimleriyle en yüksektir.

Diğer ilaçlar menopoz semptomlarına yardımcı olabilir mi?

Sıcak basmaların tedavisi için kullanımı uygun antidepresan türevi ilaçlar mevcuttur. Bir nöbet önleyici ilaç olan Gabapentin ve bir tansiyon ilacı olan klonidin, sıcak basmaları azaltmak ve menopozla ilişkili uyku problemlerini hafifletmek için reçete edilebilen ilaçlardır. Seçici östrojen reseptör modülatörleri (SERM’ler), östrojene yanıt veren dokular üzerinde etkili olan ilaçlardır. SERM’ler, vajinal kuruluğun neden olduğu cinsel ilişki sırasında basmaları ve ağrının giderilmesi için kullanılabilir.

Bitki ve bitkisel takviyeler menopoz semptomlarına yardımcı olabilir mi?

Menopoz semptomlarını hafifletmek için kullanılan bitkiler ve şifalı bitkiler arasında soya, karayılan otu ve Çin bitkisel ilaçları bulunur. Bu maddelerden sadece birkaçı incelenmiştir. Ayrıca kesin bir  üretilme şekli de düzenlenmemiştir. İlaçların içerikleri veya etkili dozları içerdiğine dair hiçbir garanti yoktur. Bu ürünlerden birini almadan önce hekiminize danışmayı unutmayınız.

Vajinal nemlendiriciler ve kayganlaştırıcılar menopoz semptomlarına yardımcı olabilir mi?

Bu ürünler, menopoz sırasında ortaya çıkabilecek vajinal kuruluk ve ağrılı cinsel ilişkiye yardımcı olmak için kullanılabilir. Hormon içermezler, bu nedenle vajinanın kalınlığına veya elastikiyetine etki etmezler. Vajinal nemlendiriciler gerektiğinde 2-3 günde bir kullanılabilir. Her cinsel ilişkiye girdiğinizde kayganlaştırıcılar kullanılabilir.

Menapozdan sonra nasıl sağlıklı kalınır?

Sağlıklı bir yaşam tarzı, menopozdan sonraki yılları en iyi şekilde değerlendirmenize yardımcı olabilir. Bu yaşta sağlıklı kalmanın bazı yolları şunlardır:

Beslenme – Dengeli bir diyet ile beslenmek, menopoz öncesinde, sırasında ve sonrasında sağlıklı kalmanıza yardımcı olacaktır. Güçlü kemiklerin korunmasına yardımcı olmak için diyetinize yeterli miktarda kalsiyum ve D vitamini eklediğinizden emin olun.

Egzersiz – Düzenli egzersiz kemik kaybını yavaşlatır ve genel sağlığınızı iyileştirir. Yürümek gibi ağırlık taşıyan egzersizler kemiklerin güçlü kalmasına yardımcı olabilir. Kendi vücudunuz, egzersiz bandı veya el ağırlıkları gibi ağırlıklara direnerek yapılan kuvvet antrenmanları kaslarınızı ve kemiklerinizi güçlendirir. Yoga ve tai chi gibi denge eğitimi, kemiklerin kırılmasına neden olabilecek düşmelerden kaçınmanıza yardımcı olabilir.

Rutin sağlık bakımı – Düzenli muayeneler ve testler için yılda bir kez kadın hastalıkları ve doğum uzmanınızı ve aile hekiminizi ziyaret edin. Diş muayeneleri ve göz muayeneleri de önemlidir. Hasta olmasanız bile rutin sağlık bakımı ziyaretleri sorunları erken tespit etmeye yardımcı olabilir.

Doç. Dr. Beril Gürlek