AŞILAMA NEDİR?
Doğal yollarla çocuk sahibi olamayan çiftlerin sıklıkla yanıt aradığı sorulardan biridir. Aşılama, kısırlık tanısıyla başvuran çiftlere uygulanan, üreme sürecine destek sağlayan bir yöntemdir.
İçindekiler
- Aşılama Tedavisi Nasıl Uygulanır?
- Yumurtalıkların Uyarılması
- Çatlatma İğnesi (HCG)
- Spermin Hazırlık Süreci
- Spermin Rahme Enjekte Edilmesi
- Aşılama Tedavisi Kimler İçin Uygundur?
- Aşılama Tedavisi Hangi Durumlarda Önerilir?
- Aşılamanın Başarılı Olması İçin Nelere Dikkat Edilmeli?
- Aşılamanın Başarıyla Sonuçlandığı Nasıl Anlaşılır?
İntrauterin İnseminasyon, yani aşılama yöntemi, erkekten alınan spermlerin laboratuvar ortamında temizlenmesi ve en hareketli, kaliteli spermlerin seçilmesiyle uygulanır. Bu seçilen spermler, yumurtlama döneminde anne adayının rahmine ince bir kateter yardımıyla aktarılır. Bu yöntem, hareket kabiliyeti yüksek ve sağlıklı spermlerin, yoğun bir konsantrasyonla rahim ağzını (serviks) geçerek doğrudan rahim içine yerleştirilmesini sağlar. Aşılama, over stimulasyonu (yumurtaların ilaçlarla uyarılması) veya doğal yöntemlerle (ilaçsız) gerçekleştirilebilir.
Aşılama Tedavisi Nasıl Gerçekleştirilir?
Aşılama işleminin nasıl yapıldığını aşama aşama açıklayabiliriz:
- Yumurtalıkların Uyarılması
Adetin 2. veya 3. gününde yapılan ultrasonla rahim ve yumurtalıkların durumu değerlendirilir. Eğer tedaviye engel bir durum tespit edilmezse, hastaya yumurta büyütücü ilaçlar başlanır. Yumurtaların büyümesi, düzenli aralıklarla yapılan kontrollerle takip edilir. İlaç dozu, hastanın yumurta sayısına, yaşına, kilosuna, boyuna ve önceki tedavilerine göre belirlenir.
Kullanılan ilaçlar genellikle ağızdan alınan haplar ya da düşük doz hormon içeren iğneler şeklindedir. Amaç, genellikle tek bir yumurtanın sağlıklı bir şekilde büyümesini sağlamaktır.
Bazı durumlarda, ilaç kullanılmadan, yalnızca doğal siklusla (folikül takibi yapılarak) aşılama yapılabilir.
- Çatlatma İğnesi (HCG) Uygulaması
Yumurtalıklarda büyüyen foliküller 17-20 mm çapa ulaştığında, hastaya çatlatma iğnesi uygulanır.
Not: Eğer 3’ten fazla yumurta gelişirse, çoğul gebelik riski nedeniyle tedavi iptal edilebilir. Bu durumda, gebelik oluşmaması için hastanın ilişkiye girmemesi gerektiği konusunda bilgilendirilmesi önemlidir.
- Spermin Hazırlanması
Çatlatma iğnesinin uygulanmasından 34-36 saat sonra, erkekten mastürbasyon yöntemiyle alınan sperm örneği laboratuvarda işlenir. Bu süreçte spermler yıkanarak, hareketlilik ve morfoloji açısından en kaliteli olanlar seçilir ve transfer kateterine yerleştirilir. - Spermin Rahim İçine Aktarılması
Anne adayı jinekolojik muayene masasına alınır. Spekulum yardımıyla rahim ağzı görüntülenir ve ultrason eşliğinde işlem gerçekleştirilir. Kateterde hazırlanan spermler, rahim ağzını geçerek doğrudan rahim içine bırakılır.
Aşılama Tedavisi Kimlere Uygulanır?
Doğal yollarla çocuk sahibi olamayan çiftlerde aşılama tedavisi aşağıdaki durumlarda uygulanabilir:
- Erkeğin sperm sayısının veya hareketliliğinin normalden düşük olduğu durumlarda
- Sebebi belirlenemeyen kısırlık vakalarında
- Erken evrede teşhis edilen endometriozis rahatsızlığında
- Kadınlarda yumurtlama problemleri mevcutsa ve yumurta takibi ile hamilelik elde edilememişse
- Sosyal sebeplerle gebelik sürecini hızlandırmak isteyen çiftlerde
Yalnızca sperm morfolojisi problemi yaşayan çiftlerin her zaman tüp bebek yöntemine yönelmesine gerek yoktur. Morfoloji probleminin derecesine bağlı olarak aşılama yöntemi de etkili olabilir.
Aşılama Tedavisi Kimlere Önerilir?
- Açıklanamayan İnfertilite: Tüm tetkiklere rağmen kısırlık sebebi belirlenemeyen çiftlerde
- Hafif Sperm Problemleri: Sperm sayısı veya hareketliliği azalmış ancak belirli bir seviyenin üzerinde olan erkeklerde
- Tüp Durumu: Aşılama için en az bir tüpün açık olması gereklidir
- Evre 1-2 Endometriozis: Hafif endometriozis rahatsızlığı olan kadınlarda
- Servikal Faktör: Rahim ağzında ameliyat sonrası skar dokusu, enfeksiyon veya yapısal anormallik gibi sorunları olan kadınlarda
- Cinsel İşlev Problemleri: Vajinismus, erken boşalma veya sertleşme sorunları nedeniyle cinsel ilişkinin sağlanamadığı ve spermin rahim ağzından geçişinin engellendiği durumlarda
Aşılamanın Başarılı Olması İçin Nelere Dikkat Edilmeli?
Aşılama işleminden sonra şu noktalara özen göstermek önemlidir:
- Ağır eşyalar taşımaktan kaçınılmalıdır.
- Ani hareketlerden kaçınılmalı ve mümkünse aşılama sonrası dinlenmeye özen gösterilmelidir.
- İşlem günü ve sonraki günlerde spor yapılmamalıdır.
- Stres ve üzüntüden uzak durmaya çalışılmalıdır.
- Doktorun reçete ettiği ilaçlar, belirtilen saatlerde düzenli bir şekilde alınmalıdır.
- Aşılama sonrası ve izleyen 3 gün boyunca banyo yapılmamalı, deniz veya havuza girilmemelidir.
- Anne adayı bu süreçte dengeli ve sağlıklı bir beslenme programı uygulamalıdır.
Aşılamanın Başarılı Olduğu Nasıl Anlaşılır?
Aşılama işleminin başarılı olduğu, yani gebelik oluştuğu şu belirtilerle anlaşılabilir:
- Beklenen adet tarihinde gecikme yaşanması
- Hamileliğe özgü bilinen belirtilerin ortaya çıkması
Aşılama sonrası adet gecikmesi fark edildiğinde, kanda gebelik testi yapılarak tedavinin başarılı olup olmadığı kolayca belirlenebilir. Hamile kalan kadınlarda bu süreç, öncelikle adet gecikmesi ve ardından gebelik belirtileriyle kendini gösterir. Kesin tanı ise kan testi ile doğrulanır.
AŞILAMA HAKKINDA SIK SORULAN SORULAR
Aşılama Ağrılı Bir İşlem Midir?
Hayır, değildir.
Aşılamada Başarıyı Etkileyen Faktörler
Aşılamanın başarılı olma şansı aşağıdaki faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir:
- Anne Adayının Yaşı: Genç hastalarda yumurtalık rezervlerinin daha iyi olması, başarı oranını artırır.
- İnfertilite Süresi ve Nedeni: Kısırlık süresinin uzunluğu ve altta yatan sebep, tedavinin etkisini doğrudan etkiler.
- Yumurtalık Rezervi: Kadının yumurtalık kapasitesinin yeterli düzeyde olması, tedaviden olumlu sonuç alınma ihtimalini yükseltir.
- Sperm Sayısı: Erkeğin sperm sayısının ve kalitesinin yeterli düzeyde olması, aşılamanın başarılı olmasında önemli bir etkendir.
Aşılama Tedavisinin Tercih Edilmediği Durumlar
Aşılama tedavisi bazı durumlarda uygun bir seçenek olarak görülmeyebilir. Bu durumlar şunlardır:
- Anne Adayının Yaşı: 39 yaş ve üzerindeki kadınlarda
- Gebelik Süresi: 8 yıldan fazla süre boyunca gebelik isteği olanlarda (Bu süre duruma göre değişebilir)
- Sperm Kalitesi: Hareketli sperm sayısı 5 milyon/ml’nin altındaysa veya spermlerde ileri derecede yapısal bozukluk mevcutsa
- Yumurtalık Rezervi: Kadının yumurtalık rezervinin düşük olduğu durumlarda
- Başarısız Denemeler: Aşılama iki kez uygulanmış ancak başarısız sonuçlanmışsa (Bazı merkezlerde bu deneme sayısı daha fazla olabilir)
Aşılamada Başarı Oranı Nedir?
Aşılamada başarı oranı ortalama olarak %10-15 civarındadır. Bu oran, çiftin durumuna ve çeşitli faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
Aşılama Kısırlığı Tedavi Eder Mi?
Aşılama kısırlığın nedenini tedavi etmez, gebelik şansını artırmaktadır.
Aşılamadan Sonra Tuvalete Hemen Gidilir Mi?
Aşılamadan sonra hemen tuvalete gidilebilir, ancak kliniğimizde hastalarımıza işlem sonrası 10 dakika boyunca dinlenmelerini ve ardından tuvalet ihtiyacını karşılamalarını önermekteyiz. Bu dinlenme süresi, işlemin etkinliğini artırmak adına faydalıdır.
Aşılamadan Sonra Ne Kadar Dinlenmeliyim?
Aşılama işlemi sonrası masada 5-10 dakika dinlenmek yeterlidir. (Bilimsel bir kanıtı olmamakla birlikte, genellikle bu süre önerilmektedir.)
İşlem günü ağır aktiviteler ve spor yapılmamalıdır.
İlk 2 hafta boyunca ağır sporlar ve ev temizliği gibi zorlayıcı aktivitelerden kaçınılmalıdır. Ancak, ertesi gün işe gidilebilir ve hafif egzersizler yapılabilir.
Aşılama Sonrası Banyo Yapabilir Miyim?
Evet, aşılama sonrası banyo yapabilirsiniz. Hatta ılık bir duş almak rahatlatıcı ve iyi bir seçenek olabilir. Ancak, aşılama sonrasında denize veya havuza girmemek gerekmektedir.
Aşılamadan Ne Kadar Zaman Sonra Gebelik Testi Yaptırmalıyım?
Aşılamadan 12-14 gün sonra kanda BhCG testi yapılmalıdır. Bu test, gebelik oluşup oluşmadığını belirlemek için kullanılır.
Kaç Aşılama Sonrasında Tüp Bebek Tedavisine Geçmeliyim?
Tüp bebek tedavisine geçiş kararı verirken, hastanın yumurtalık rezervi, yaşı, infertilite süresi, sperm analizi ve tüplerin açık olup olmadığı gibi faktörler değerlendirilir.
İlk olarak tüp bebek tedavisi önerilen infertil hastalar dışında, aşılama tedavisine başlanan hastalara genellikle en az 2 aşılama önerilmektedir.
Önceden tüp bebek tedavisinden önce 3-6 kez aşılama yapılırken, günümüzde ilk 2 aşılama sonrasındaki denemeler ve doğal yöntemlerle gebelik elde etme oranlarının benzer olduğu gözlemlendiği için, artık çoğu zaman ilk 2 aşılama sonrası direkt tüp bebek tedavisi önerilmektedir. Tüp bebek tedavisinin başarı oranı daha yüksek olduğu için bu yönlü tercihler artmaktadır.
Aşılama Tedavisi Sırasında Çok Yumurta Gelişirse Ne Yapılmalıdır?
Çoğul gebelik riski nedeniyle, 3 veya daha fazla yumurta gelişirse aşılama tedavisi iptal edilmelidir. Eğer durum uygunsa, tüp bebek tedavisine geçilebilir. Nadir de olsa, aşırı uyarılma sendromu (OHSS) riski göz önünde bulundurularak hasta dikkatle takip edilmelidir.
Aşı Günü Yolculuk Yapabilir Miyim?
Yolculuk yapmak yasak değildir. Ancak, uzun sürecek bir yolculuk yapıyorsanız, her 2 saatte bir kısa süreli yürüyüşler yapmanız önerilir. Bu, kan dolaşımını artırmaya yardımcı olabilir.
Aşılama Tedavisi İçin Aç Olmam Gerekir Mi?
Hayır, aşılama tedavisi için aç olmanız gerekmez. Ancak, doktorunuz idrarınızı yapmadan gelmenizi isteyebilir, çünkü idrara sıkışık olmak işlem sırasında daha iyi görüntüleme sağlayabilir.
Vajinismus hastalarında ise anestezi altında aşılama yapılacağı için, 6 saat önceden aç ve susuz olmaları istenmektedir.
Aşılama Tedavisi Başarısını Artırmak İçin Evde Yapabileceğim Bir Şey Var mı?
İnfertilite sorunu yaşayan özellikle Polikistik Over hastalarında, yaşam tarzı büyük önem taşır. Aşağıdaki alışkanlıklar başarı şansını artırabilir:
- Sağlıklı ve dengeli beslenme
- Düzenli egzersiz yapma
- Çevredeki toksinlerden (kimyasallar, kirli hava vb.) kaçınma
- Sigara içmeme
- Aşırı kafein tüketiminden kaçınma
Bu yaşam tarzı değişiklikleri, genel sağlığınıza katkıda bulunarak aşılama tedavisinin başarı oranını artırabilir.
Aşılama Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?
Aşılama sonrası dikkat edilmesi gerekenler şu şekilde sıralanabilir:
- Normalde hafif kasık ağrısı ve kramp görülebilir, ancak bu genellikle geçicidir.
- Gün boyunca yatmak gerekmez, normal aktiviteler yapılabilir, ancak aşırıya kaçılmamalıdır.
- Sağlıklı beslenmeye özen gösterilmeli; bol sıvı, protein ağırlıklı beslenilmeli, fast food ve fazla şekerden kaçınılmalıdır.
- Karın içi basıncı artıran ağır kaldırma gibi aktivitelerden kaçınılmalı ve iki hafta boyunca ağır işlerden uzak durulmalıdır.
- Eve gelince ılık bir duş almak rahatlatıcı olabilir.
Aşılama Tedavisi Sonrası Cinsel İlişkiye Girebilir Miyim?
Evet, aşılama tedavisinin ardından 1 gün sonra cinsel ilişkiye girebilirsiniz. Hatta bu, çoğu zaman önerilen bir durumdur.