SEZARYEN NEDİR?

Sezaryen doğum, bir bebeğin annenin karnında ve rahminde yapılan bir kesi yoluyla cerrahi olarak doğumudur. Kadın hastalıkları ve doğum uzmanı hekimler tarafından yapılan bu operasyon, anne, bebek veya her ikisi için sezaryen doğumun daha güvenli olduğuna inandıkları durumlarda yapılır.

SEZARYEN DOĞUMA NEDEN İHTİYACIM OLABİLİR?

Vajinal olarak doğum yapamıyorsanız ya da vajinal doğum sizin ve bebeğin hayatı için risk oluşturuyorsa, sezaryen fetüsün cerrahi olarak doğurtulmasına sağlar. Sezaryeninizi önceden planlayabilir ve programlayabilirsiniz veya doğum esnasında sorunlar nedeniyle sezaryen kararı verilebilir.

Çeşitli koşullar sezaryen doğum olasılığını artırır. Bunlar şunları içerir:

• Anormal fetal kalp hızı: Doğum sırasında fetal kalp atış hızı, fetüsün ne kadar iyi durumda olduğunun iyi bir işaretidir. Hekiminiz ve ebeniz doğum sırasında fetal kalp atış hızını izleyecektir. Normal hız dakikada 120 ila 160 atış arasında değişir. Fetal kalp atış hızı bir sorun olabileceğini gösteriyorsa, hekiminiz hemen harekete geçecektir. Bu, anneye oksijen vermek, sıvıları arttırmak ve annenin pozisyonunu değiştirmek şeklinde girişimler olabilir. Kalp atış hızı düzelmezse sezaryen doğum gerekebilir.
• Doğum sırasında fetüsün anormal pozisyonu: Doğum sırasında fetüsün normal pozisyonu baş aşağı, annenin sırtına dönüktür. Bazen fetüs doğru pozisyonda olmayabilir. Bu, doğum kanalından bebeğin doğumunu zor hale getirebilir.
• Daha önce ki doğumunuz sezaryen ile gerçekleşti ise tekrar sezaryen doğum gerekebilir.
• Doğumla ilgili sorunlar: Yeterli süre beklenmesine rağmen ilerlemeyen veya olması gerektiği gibi ilerlemeyen doğum eyleminde sezaryen doğum gerekebilir.
• Fetüsün boyutu: Bebek, vajinal olarak doğum yapamayacağız kadar büyük ise
• Plasenta sorunları: Plasentanın serviksi yani rahim ağzını kapattığı durumlarda (plasenta previa) ciddi kanama riski olur, bu durumlarda sezaryen planlanır. Ayrıca plasentanın anne rahminden erken ayrıldığı (ablasyo plasenta) durumlarda da acil sezaryen doğum gerekir.
• Annede diyabet, yüksek tansiyon gibi durumlar kontrol altına alınamıyorsa veya HIV enfeksiyonu veya aktif vajinal Herpes enfeksiyonu gibi bebeğe vajinal doğumda bulaşma riski olan bir enfeksiyon varsa sezaryen doğum gerekir.
• İkizler gibi çoğul gebeliklerde sezaryen doğum ihtiyacı olabilir.

Doktorunuzun sezaryen doğum önermek için başka nedenleri de olabilir. Bu nedenleri hekiminizden detaylı şekilde öğrenip doğum yöntemine beraber karar verebilirsiniz.

SEZARYEN doğumun RİSKLERİ NELERDİR?

Sezaryen doğumun bazı olası komplikasyonları şunları içerebilir:

• Ameliyat sırasında kullanılan ilaçlara verilen alerjik reaksiyonlar veya yan etkiler
• Kanama
• Özellikle daha önce sezaryen doğum yapmış kadınlarda plasentanın rahime yapışması ve anormal ayrılması
• Mesane veya bağırsakta yaralanma
• Rahimde enfeksiyon
• Yara enfeksiyonu
• İdrar yapma sorunu veya idrar yolu enfeksiyonu
• Bağırsak fonksiyonunun gecikmiş dönüşü
• Kan pıhtılaşma sorunları
• Akciğer enfeksiyonu
• Rahime kesi yapılırken farkında olmadan bebeğin cildinin kesilmesi
• Sezaryen sonrası tekrar gebe kalan bir kadın vajinal doğum yapamayabilir. Bu durumda karar son sezaryendeki rahim kesisinin tipine bağlıdır. Dikey kesiler üzerinden ne kadar zaman geçerse geçsin, doğum kasılmaları sırasında rahimi bir arada tutulacak kadar güçlü değildir, bu nedenle dikey kesi ile sezaryen olan kadınlar daha sonraki doğumlarında yine sezaryen ile doğum yaparlar.

Sezaryen doğum sonrası, sizin durumunuza özgü başka riskleriniz olabilir. Mümkünse, prosedürden önce endişelerinizi hekiminizle konuştuğunuzdan emin olun.

SEZARYEN İÇİN NASIL HAZIRLANILIR?

• Hekiminiz prosedürü size açıklayacaktır. Sizin durumunuza, operasyonun yapılacağı kliniğe ve hekimin tercihlerine farklı hazırlık prosedürleri olabileceği gibi genellikle aşağıdaki gibi bir sıra izlenir.
• Prosedürü yapmak için izninizi veren bir onay formu imzalamanız istenecektir. Operasyonun ayrıntılarını ve risklerini de içeren bu onam formunu dikkatlice okuyun ve net olmayan bir şey varsa sorularınızı sorun.
• En son ne zaman yiyecek veya içecek içtiğiniz sorulacak. Sezaryeniniz planlandıysa ve genel, spinal veya epidural anestezi gerektiriyorsa, işlemden 8 saat önce hiçbir şey yememeniz veya içmemeniz istenecektir.
• Herhangi bir ilaç, lateks, iyot, bant veya anesteziye karşı duyarlıysanız veya alerjiniz varsa hekimize ve hemşirenize bildirin.
• Hekiminize aldığınız tüm ilaçları (reçeteli ve reçetesiz), vitaminleri, şifalı otları ve takviyeleri söyleyin.
• Kanama bozuklukları öykünüz varsa veya kan sulandırıcı ilaçlar (antikoagülanlar), aspirin veya kanın pıhtılaşmasını etkileyen diğer ilaçlar alıyorsanız, hekimize bildirin. İşlemden önce bu ilaçları bırakmanız söylenebilir.
• Operasyon öncesi stres mide asitinizi artırabilir. Midenizdeki asidi azaltmak için size ilaç verilebilir. Bunlar ayrıca ağzınızdaki salgıların ve solunum yollarının kurumasına da yardımcı olur.
• Sezaryen sonra birisinin sizinle kalmasını planlayın. İlk birkaç gün ağrınız olabilir ve bebeğiniz için yardıma ihtiyacınız olacaktır.

SEZARYEN SIRASINDA NELER OLUR?

Ameliyathanede veya özel bir doğum odasında sezaryen yapılacaktır. Prosedürler, durumunuza ve hekiminizin uygulamalarına bağlı olarak değişebilir.

Çoğu durumda, sezaryen için uyanık olacaksınız. Sadece nadir durumlarda, sizi derin bir uykuya sokan ilaca (genel anestezi) ihtiyacı olacaktır. Çoğu sezaryen, epidural veya spinal gibi bölgesel bir anestezi ile yapılır. Bunlarla, belinizden aşağınız hiçbir şey hissetmeyeceksiniz, ancak uyanacak ve bebeğinizi doğar doğmaz duyabilecek ve görebileceksiniz.

Genellikle, sezaryen bu süreci izler:

• Soyunmanız ve bir hastane önlüğü giymeniz istenecektir. Takılarınız veya takma dişleriniz varsa çıkarmanız istenecektir.
• Bir ameliyat veya muayene masasına yerleştirileceksiniz.
• Ameliyathaneye gelmeden önce yapılmadıysa idrar sondası takılabilir.
• Kolunuza veya elinize bir intravenöz (IV) kateter takılarak sıvı verilmeye başlanacaktır.
• Güvenlik nedeniyle, sizi masada tutmak için bacaklarınızın üzerine kayışlar yerleştirilecektir.
• Cerrahi bölge etrafındaki saçlar tıraş edilebilir. Cilt antiseptik bir solüsyonla temizlenecektir.
• Karnınız (göbeğiniz) steril örtüler ile kaplanacaktır. Bu örtü göğsünüzün üzerine kadar yerleştirilecektir.
• Anestezi uzmanı, işlem sırasında kalp atış hızınızı, kan basıncınızı, solumunuzu ve kan oksijen seviyenizi sürekli olarak izleyecektir. Bunun için ekg problarını göğsünüze, tansiyon aletini kolunuza ve satürasyon probunu parmağınıza yerleştirecektir.
• Anestezi etkisini gösterdikten sonra, doktorunuz karın cildine bir kesi yapacaktır.

Deride yapılan kesi şu şekilde olabilir: Yukarıdan başlayıp aşağı uzanan (Bu kesi göbek deliğinden kasık saç çizgisine kadar uzanır) veya bir yandan diğer yana (bu kesi, kasık saç çizgisi boyunca uzanır) uzanan. En sık bu yöntem kullanılır çünkü daha iyi iyileşir ve daha az kanama olur.

Kullanılan kesi tipi anne ve fetüsün durumuna göre seçilir.

Bu esnada kanamayı durduran bir elektrokoter makinesinin seslerini duyabilirsiniz.

Hekiminiz dokularda daha derin kesikler yapacak ve rahim duvarına ulaşılana kadar kasları ayıracaktır. Rahime son bir kesi (rahimdeki kesi de cilt kesisi gibi dikey veya yatay olabilir) yaparak amniyotik keseyi açacak ve bebeği bu açıklıktan doğurtacaktır. Bu esnada biraz baskı veya çekme hissi hissedebilirsiniz.

• Bebeğiniz doğduktan sonra göbek kordonu kesilerek ebe tarafından ilk bakımı yapılacaktır. Bu esnada bebeğinizle ilk temasının gerçekleşmesi için ebeniz size yardımcı olacaktır.
• Rahim kasılmasına yardımcı olmak ve plasentanın ayrılması için ilaç alacaksınız.
• Hekiminiz plasentanızı çıkaracak ve rahimde yırtık veya plasenta parçaları olup olmadığını inceleyecektir.
• Rahim kasındaki kesiyi kapatmak ve uterusu pelvik boşlukta yeniden konumlandırmak için dikişler kullanacaktır.
• Hekiminiz kas ve doku katmanlarını dikişlerle kapatacaktır.
• Son olarak, hekiminiz steril bir bandaj uygulayacak ve cildi öretecektir.

SEZARYEN SONRASI SÜREÇTE SİZİ NELER BEKLİYOR?

HASTANEDE;

Operasyon sonrası ilk önce anestezi ekibinin gözetiminde olan derlenme odasına alınacaksınız. Burada 30-60 dakika kadar takibiniz yapıldıktan sonra ailenizin yanına yani odanıza alınacaksınız. Genellikle derlenme alanındayken bebeğiniz yanınızda olabilir. Bazı durumlarda sezaryenle doğan bebeklerin önce kısa bir süre ayrı bir alanda izlenmesi gerekir. Emzirme, tıpkı vajinal doğumda olduğu gibi derlenme alanında başlayabilir.

Odanızda hemşireler kan basıncınızı, solunumunuzu, nabzınızı, kanamanızı ve uterusunuzun sertliğini düzenli aralıklarla izleyecekler.

Anestezinin etkisi geçtikçe, gerektiğinde ağrı kesici ilaç alabilirsiniz. Bu, hemşireden veya PCA (Hasta Kontrollü Analjezi) pompası adı verilen intravenöz (IV) hattınıza bağlı bir cihaz aracılığıyla olabilir. Bazı durumlarda epidural kateterden, kateter çıkarılıncaya kadar ağrı kesici ilaç verilebilir. Birkaç gün rahim kasılmalarına bağlı kasık ağrısı da hissedebilirsiniz. Bu kasılmalarla rahim birkaç hafta içinde küçülmeye devam eder.

Ameliyattan sonra bağırsak sistemi tekrar çalışmaya başladığından gaz sancılarınız olabilir. Yataktan kalkmanız için teşvik edileceksiniz. Etrafta dolaşmak ve yürümek gaz sancılarını hafifletmeye yardımcı olur. Genellikle operasyondan sonraki 4. saatte yürümeye başlamanız önerilir (en az günde 4 kez ve en az 10 dakika kadar süren yürüyüşler). Bununla birlikte gıda tüketmeye erken başlamak ve sakız çiğnemekte (günde 3 kez 15 dakika kadar) gaz çıkarmanıza yardımcı olacaktır. Hekiminiz gaz çıkaramadığınızda bunun için size ilaç da verebilir.

İdrar sondası genellikle ameliyattan sonra mümkün olan en erken zamanda genellikle 6-8 saat sonra veya sonraki gün çıkarılır.

Ameliyattan 3-4 saat sonra içmeniz için sıvı verilebilir. Operasyondan 6 saat sonra katı yiyecekler yiyebilirsiniz. Başlangıçta gaz yapmayan, sıvı ağırlıklık, yağsız ve baharatsız gıdaların tüketilmesi sindirimin kolay olmasını sağlar. Gaz çıkardıktan sonra normal beslenmeye geçilebilir.

Annelerin çoğu 3 gün sonra eve gider, ancak biraz ağrılar olacaktır. Tamamen iyileşmeniz 6 haftayı bulabilir. Bir işi olan kadınlar genellikle 6-8 haftadan sonra işe dönebilirler.

Bazı durumlarda hastanedeyken serumunuzdan antibiyotik verilebilir ve evde antibiyotik almaya devam etmeniz için bir reçete yazılabilir.

EVDE;

Kanama için hijyenik ped kullanmanız gerekecektir. Doğumdan birkaç gün sonra kramp ve vajinal kanama olması normaldir. Birkaç hafta içinde koyu kırmızı veya kahverengiden daha açık renge değişen akıntınız olabilir.

Hekiminiz size sorun olmadığını söyleyene kadar duş yapmayın, tampon kullanmayın veya seks yapmayın. Yorucu aktivite, araba kullanma veya ağır kaldırma gibi aktivitelerinizde de bir süre sınırlamalarınız da olabilir.

Hekiminizin önerdiği şekilde bir ağrı kesici alın. Aspirin veya diğer bazı ağrı kesiciler kanamayı artırabilir. Bu nedenle, yalnızca önerilen ilaçları aldığınızdan emin olun.

Hekiminiz ile bir kontrol ziyareti ayarlayın. Bu genellikle ameliyattan 1-2 hafta sonradır. Bu kontrolde emzirme durumunuz değerlendirilecek, dikişleriniz kontrol edilecek, alınması gerekiyorsa alınacak, yara bakımınız değerlendirilecektir. Bu kontrol olana kadar aşağıdaki şikayetlerden biri oluşursa hekiminize veya en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekmektedir.

• Ağır vajinal kanama
• Vajinanızdan kötü kokulu akıntı
• Ateş veya titreme
• Şiddetli karın ağrısı
• Keside artan ağrı, kızarıklık, şişme, kanama veya akıntı
• Bacak ağrısı
• Nefes almada zorluk, göğüs ağrısı veya kalp çarpıntısı

Bu durumlardan birinde hekiminiz size başka talimatlar verebilir.

Sonraki adımlarda önerilen testi veya prosedürü kabul etmeden önce aşağıdaki soruların cevaplarını öğrendiğinizden emin olun:

• Testin veya prosedürün adı
• Testi veya prosedürü yaptırma nedeniniz
• Beklenecek sonuçlar ve ne anlama geldikleri
• Testin veya prosedürün riskleri ve faydaları
• Olası yan etkiler veya komplikasyonlar nelerdir
• Testi veya prosedürü ne zaman ve nerede yaptıracağınız
• Testi veya prosedürü kim yapacak ve bu kişinin nitelikleri nelerdir?
• Testi veya prosedürü yaptırmasaydınız ne olurdu?
• Düşünülmesi gereken alternatif testler veya prosedürler
• Sonuçları ne zaman ve nasıl alacaksınız
• Sorularınız veya sorunlarınız varsa test veya prosedürden sonra kimi arayacağınız
• Test veya prosedür için ne kadar ödemeniz gerekecek

Doç. Dr. Beril Gürlek